مراقبت از آفتاب

مواجهه با نور خورشید برای بدن مزایا و معایبی دارد که به طول زمان و تعداد دفعات مواجهه، شدت نور و حساسیت پوست بستگی دارد. مواجهه ملایم بدن انسان با نور خورشید دارای تاثیرات مثبت جسمی (فیزیولوژیک) و روانی (سایکولوژیک) است؛ به عنوان مثال، مواجهه با نور خورشید سبب تحریک گردش خون، افزایش تولید هموگلوبین و حتی کاهش فشار خون می شود. به علاوه، نور خورشید به واسطه تولید ویتامین D (از طریق فعال سازی پیش ساز ویتامین D³ موجود در اپیدرم) که سبب افزایش جذب کلسیم در سیستم گوارشی می شود، در پیشگیری و درمان پوکی استخوان نقش مهمی دارد. نور خورشید در درمان سل غدد و استخوان و انواع خاصی از بیماری های پوستی نظیر پسوریازیس و همچنین در کاهش حساسیت افراد نسبت به بیماری های عفونی موثر است و همچنین با تحریک سنتز ملانین و افزایش ضخامت پوست، نقش مهمی را در تشکیل مکانیزم های طبیعی بدن برای مقابله با آفتاب سوختگی ایفا میکند.

اما همین نور مفید، مضراتی هم دارد؛ مخصوصا برای پوست، و البته این آثار مضر ناشی از مواجهه با نور خورشید شامل آثار کوتاه مدت و بلند مدت است. با برخی از همین عوارض منفی آفتاب و راه های برخورد با آن و پیشگیری از خطراتش آشنا شوید.

آثار کوتاه مدت شامل آسیب های زودگذر و موقتی لایه اپیدرم است که آفتاب سوختگی نامیده می شود و علایم آن از یک اریتم (سرخ شدن و سوختگی پوست) تا سوختگی دردناک و همراه با تاول متغیر است.زمانی که قسمت اعظم پوست تحت تاثیر این نوع از سوختگی قرار بگیرد، با علایمی همچون تب و لرز، حالت تهوع و خارش همراه است. تحقیقات نشان می دهد این آسیب ها ناشی از تخریب یا آسیب لایه سلولی خاردار اپیدرم پوست است که احتمالا به دلیل باز تولید پروتئین های موجود در این سلول ها رخ می دهد. ترشح واسطه های التهاب زای شبه هیستامینی توسط سلول های آسیب دیده سبب گشاد شدن عروق و ایجاد اریتم یا سرخی شده و همچنین سبب ادم (تورم) و تحریک تقسیم سلول های لایه بازال اپیدرم نیز می شود.

آثار مزمن یا بلند مدت مواجهه با نور خورشید که معمولان کارگران، کشاورزان و مهندسان ساختمانی در معرض آن قرار می گیرند، شامل پیری زودرس پوست، ضخیم شدن و از دست رفتن قابلیت ارتجاعی پوست، چروکیدگی پوست (به دلیل کاهش توانایی نگهداری آب توسط پوست) و سرطان پوست است.

مواد جاذب پرتوهای فرا بنفشموجود در کرم ها و لوسیون های ضد آفتاب به دو گروه جاذب های آلی وغیر آلی تقسیم می شوند.جاذب های آلی از لحاظ اتم های تشکیل دهنده حاوی کربن،هیدروژن، اکسیژن و نیتروژن بوده و به صورت مولکول های منفرد در فرمولاسیون نهایی پراکنده اند. این نوع از جاذب ها طول موج خاصی از نور فرابنفش را جذب کرده و پس از استفاده روی پوست ظاهری شفاف و بی رنگ دارند. پس از جذب نور فرابنفش توسط این مواد، انرژی آن به صورت ارتعاش و چرخش حول پیوند های کووالاسی به دام افتاده و پس از تهییج مولکول برای برگشت به حالت پایه، از خود امواج مادون قرمز ساطع می کنند که بی خطر بوده اما در سطح پوست ایجاد حرارت می کند. به عنوان مثال پارسول 1789، پارسول MCX و پارسول 5000 جزو این مواد ضد آفتاب هستند. با توجه به اینکه هر جاذب آلی طیف خاصی از نور فرابنفش را جذب می کند، در فرمولاسیون ضد آفتاب نباید به یک جاذب آلی اکتفا کرد و معمولا مجموعه ای از آنها به کار برده می شود. جاذب های غیر آلیث از لحاظ اتم های تشکیل دهنده حاوی روی، تیتانیوم و اکسیژن هستند و در فرمولاسیون به صورت اجتماعی از هزاران مولکول منفرد تشکیل می شوند.

SPF فاکتور حفاظتی در برابر نور خورشید است. این فاکتور تنها حفاظت در مقابل طول موج های UV-B را نشان می دهد و به سایر طول موج های فرابنفش نظیر UV-A که در آثار مزمن مانند پیری و سرطان پوست نقش به سزایی دارد، هیچ ربطی ندارد. برای محاسبه SPF ابتدا باید حداقل انرژی مورد نیاز برای ایجاد اولین درجه آفتاب سوختگی، اریتم (سرخی) حساس کمینه با نام دوز اریتم کمینه را تعریف کنیم. دانشمندان به منظور کمی کردن حداقل انرژی مورد نیاز برای ایجاد اریتم کمینه (MED) واحدی را اتخاذ کرده اند که به طول موج وابسته نیست. این واحد E- ویتون بر سانتی متر مربع (²E-Viton cm) نامیده می شود که معادل 10 میکرووات از انرژی نور در طول موج 7/296 نانومتر (این طول موج بیشترین تاثیر را در ایجاد اریتم دارد) بر واحد سطح، سانتی متر مربع است. برای ایجاد اریتم حساس کمینه (MPE)به E40- ویتون در واحد سطح و در مدت زمان یک دقیقه یا E1- ویتون در واحد سطح و در مدت زمان 40 دقیقه یا E4- ویتون در واحد سطح و در مدت زمان 10 دقیقه مورد نیاز است. بنابراین در این واحد، انرژی و زمان در نظر گرفته شده است و طول موج نور در آن دخالتی ندارد. عامل محافظت از خورشید(SPF) به منظور کمی کردن کارایی نسبی مواد ضد آفتاب مطرح شده است و به صورت نسبت انرژی مورد نیاز برای ایجاد اریتم کمینه در پوست محافظت شده بعد از استفاده 2 میلی گرم بر سانتی متر مربع فرمولاسیون نهایی محصول ضد آفتاب بر انرژی مورد نیاز برای ایجاد اریتم کمینه در پوست محافظت نشده تعریف می گردد.

برای مثال، اگر فردی به طور معمول براغی ایجاد اریتم یا سرخی حداقل به 20 دقیقه در معرض نور خورشید قرر گرفتن زمان نیاز است، پس از استفاده از ضد آفتاب SPF=6 به 120 دقیقه برای ایجاد اریتم در همان فرد زمان نیاز است که از حاصل ضرب 20 در 6 در صورتی که محصول شسته نشود یا با تعریق برداشته نشود حاصل می شود. با توجه به حساسیت پوست افراد، ضد آفتاب ها با SPF مختلف توصیه می شود. برای افرادی که دارای پوست حساس هستند و پوست آنها به آسانی در مقابل آفتاب می سوزد، ضد آفتاب هایی با SPF15 یا بلاتر پیشنهاد می شود. همچنین توجه به اینکه الزامی است که عدد SPF نشان دهنده درصد حفاظت نیست.

ضد آفتاب اولین بار در دهه 1940 میلادی در طول جنگ جهانی دوم برای جلوگیری از آثار سوء ناشی از نور خورشید برای جذب طیفی از نور خورشید که سبب آفتاب سوختگی در سربازان می شد، ابداع شد.

طیف نور خورشید طول موج های گسترده ای با طول موج های بالای 770 نانومتر (مادون قرمز)، بین 400 تا 770 نانومتر (نور مریی) و 200 تا 400 نانومتر (فرا بنفش یا UV) را شامل می شود. نور مریی و مادون قرمز برای بدن آسیبی در پی نداشته و آسیب های نور خورشید ناشی از طول موج های UV است که بر اساس طول موج به سه نوع UV-A با طول موج 320 تا 400 نانومتر، UV-B 290 تا 320 نانومتر و UV-C 200 تا 290 نانومتر تقسیم می شود.

UV-A سبب برنزه شدن پوست در نتیجه فتواکسیداسیون فرم خاصی از ملانین در لایه های سطحی پوست بدون ایجاد التهاب و علایم خاص می شود. پیری زودرس پوست، چروک و سرطان پوست ناشی از این محدوده طیف نور فرابنفش است که نهایتا به تولید ملانین و برنزه شدن پوست منجر می شود.

UV-B محدوده ای از طیف نور فرابنفش است که مسئول ایجاد اریتم یا آفتاب سوختگی و واکنش های التهاب زا که نهایتا به تولید ملانین و برنزه شدن پوست منجر می شود.

UV-C تشعشعات کوتاه فرابنفش را شامل می شود. اگرچه برای بافت های بدن بسیار آسیب رسان است، بیشتر آن توسط لایه اوزون اتمسفر زمین فیلتر می شود و به پوست بدن ما نمی رسد. با این حال، ممکن است با منابع مصنوعی نور فرابنفش نظیر دستگاه سولاریوم تولید و منتشر شود.

سوالات خود را از ما بپرسید